ប៉ុន្តែ ភាគីថៃ បែរជាចង់ភ្លក់រសជាតិសង្គ្រាម ហើយបង្ខំឱ្យកម្ពុជាត្រូវតបត ដើម្បីការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ការផ្ទុះសង្គ្រាមទាំងពីរលើកមិនមែនជាជម្រើសរបស់កម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែ កម្ពុជាក្នុងនាមជាអ្នករងគ្រោះ បានខិតខំស្វែងរកបទឈប់បាញ់តាមគ្រប់យន្តការដែលអាចធ្វើទៅបាន។ នៅទីបំផុត បទឈប់បាញ់ក៏កើតមានជាថ្មី និងក៏បានធ្វើឱ្យបទឈប់បាញ់លើកមុននៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ដូចមានចែងយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងចំណុចទី២និងទី៣នៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមស្តីពីបទឈប់បាញ់ ដែល បានចុះហត្ថលេខាដោយរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជា ថៃ នៅថ្ងៃទី ២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៥ រស់ឡើងវិញ។ អ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះទៅទៀតគឺ បទឈប់បាញ់នេះមិនត្រឹមតែមិនប៉ះពាល់ដល់ដំណើរនៃការវាស់វែងខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏តម្រូវឱ្យក្រុមការងារ JBC ត្រូវដំណើរការវាស់វែងខ្សែព្រំដែនជាបន្ទាន់ទៀតផង។ ក្រៅពីនេះ ក៏មានការសន្យាដោះលែងយោធិនកម្ពុជាទាំង ១៨នាក់ក្រោយអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់រយៈពេល ៧២ ម៉ោងផងដែរ។ តាមរយៈខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់នេះ យើងអាចយល់បានថា គោលជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែរក្សាបានយ៉ាងល្អ ពោលគឺដំណោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនត្រូវតែផ្អែកលើការចរចាដោយសន្តិវិធី តាមរយៈយន្តការបច្ចេកទេសនិងច្បាប់អន្តរជាតិ។ កម្លាំងកងទ័ពមិនមែនជាដំណោះស្រាយឡើយ ហើយ ការឈរជើងរបស់កងទ័ព តាមរយៈការប្រយុទ្ធគ្នាក៏មិនមែនជាការកំណត់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែននោះដែរ។ ដូច្នេះ សង្គ្រាមទាំងពីលើកដែលសរុបមានរយៈពេល ២៦ថ្ងៃ ហើយដែលកម្ពុជាមិនចង់ឃើញទាល់តែសោះនោះ គ្មានបានផលអ្វីក្រៅពីការខូចខាតឡើយ ពោលគឺជម្រើសសង្គ្រាមដែលថៃចង់បានគឺជាជម្រើស «ចាញ់ ចាញ់»ផ្ទុយស្រឡះពីជម្រើស«ឈ្នះ ឈ្នះ» របស់កម្ពុជា។ ទីបំផុត ដំណោះស្រាយបានវិលទៅរកជម្រើស «ឈ្នះ ឈ្នះ» ដដែល ប៉ុន្តែ គួរឱ្យសោកស្តាយដែលភាគីថៃបានជ្រើសរើសផ្លូវសង្គ្រាម។ យ៉ាងណា ជំហរសន្តិភាពនិយមរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាបានវិលវិញហើយ។ ឈប់បាញ់ ឈប់បង្ហូរឈាម និងឈប់បង្កការភ័យខ្លាចនិយាយជារួមគឺបញ្ឈប់ការខាតបង់ទាំងជីវិតមនុស្ស និងទ្រព្យសម្បត្តិ។ នេះជាតម្លៃនៃបទឈប់បាញ់។ តើមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរណាម្នាក់ដែលចង់បានការបាញ់គ្នាបន្ត? គឺប្រាដកជាគ្មានឡើយ ជាពិសេសសម្រាប់កងទ័ពជួរមុខរឹតតែមិនចង់ឃើញសង្គ្រាម ទេ ថ្វីត្បិតតែពួកគេមានឯកសណ្ឋានជាអ្នកប្រយុទ្ធក៏ដោយ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាមេដឹកនាំកម្ពុជាទាំងលោក ហ៊ុន សែន និង លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ពុះពារគ្រប់យ៉ាងដើម្បីនាំសន្តិភាពមកវិញ។ នយោបាយបែបនេះពិតជាទទួលបានការលើកទឹកចិត្តយ៉ាងខ្លាំងពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ អ្នកសន្តិភាពនិយមតែងនិយាយថា ពេលមានសង្គ្រាមទើបគេយល់ពីតម្លៃសន្តិភាព។ នេះជាការពិតមិនអាចប្រកែកបាន ពីព្រោះ ឮក្នុងអំឡុងពេលការប្រយុទ្ធគ្នាពេញបន្ទុកបានកើតឡើង ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់ទិសទីបាននាំគ្នាធ្វើបាតុកម្ម ដើម្បីទាមទារសន្តិភាពនិងប្រឆាំងការរំលោភបំពានពីសំណាក់កងទ័ពថៃ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបង្ហាញច្បាស់ថា ពលរដ្ឋខ្មែរក៏ដូចជាមនុស្សជាតិនៅលើភពផែនដីទាំងមូលពិតជាស្អប់ខ្ពើមភ្លើងសង្គ្រាមណាស់។ ដូច្នេះ បើមានសន្តិភាពក្នុងដៃហើយត្រូវតែរក្សា ជាពិសេសប្រទេសមួយអាចចាត់ទុកថាមានសំណា ងបើសិនជាមានមេដឹកនាំដែលមានបេះដូងសន្តិភាព និងធ្វើអ្វីៗដើម្បីសន្តិភាព។ សរុបមកវិញ កម្ពុជាបានស្គាល់សន្តិភាពពេញលេញរយៈពេលជិត ៣០ ឆ្នាំចុងក្រោយគឺដោយសារតែមានមេដឹកនាំដែលស្រឡាញ់សន្តិភាព និងការពារសន្តិភាព។ ពេលមានសន្តិភាព ការអភិវឌ្ឍប្រទេសពិតជាមានល្បឿនលឿនយ៉ាងខ្លាំង។ ប៉ុន្តែ ក្នុងសង្គ្រាម ២៦ថ្ងៃចុងក្រោយនេះ ការបំផ្លិចបំផ្លាញមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរណាស់។ នេះគឺជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងដែលបញ្ជាក់ថា ទោះដោយតម្លៃណាក៏ដោយ យើងត្រូវចាប់យកសន្តិភាពមុនគេ។ បន្ទាប់មក រឿងអ្វីផ្សេងអាចដោះស្រាយបានតាមក្រោយ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើបាត់បង់សន្តិភាពហើយ រឿងអ្វីក៏មិនអាចដោះស្រាយបានដែរពោលគឺមានតែក្តីវិនាសអន្តរាយតែមួយមុខគត់។ តើមានអ្វីថ្លៃថ្លាជាងសន្តិភាពទៀត? ជាពិសេសសន្តិភាពដែលបើកផ្លូវទៅរកការជជែកគ្នាដោយសន្តិវិធីដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះ ដូចបទឈប់បាញ់ដែលយើងកំពុងមានក្នុងដៃពេលនេះ។ មានតែមនុស្សប្រទូសរាស្តនឹងសន្តិភាពទេ ទើបទោមនស្សជាមួយបទឈប់បាញ់ដែ លរកបានដោយលំបាកបែបនេះ។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពិតជាយល់ច្បាស់ពីបញ្ហានេះ និងយល់កាន់តែច្បាស់អំពីតម្លៃដ៏បរិសុទ្ធ និងអត្ថន័យដ៏ ជ្រាលជ្រៅនៃពាក្យ «អរគុណសន្តិភាព»៕ ដោយ វង្ស មករា សាស្ត្រាចារ្យនិងជាអ្នកវិភាគសង្គមនយោបាយ